Attendeført uttrykk, framsynt funksjon

Dette prosjektet viser korleis eit verna rådhus frå 1960-talet kan få nytt liv som moderne kontorbygg. Gjennom pragmatisk istandsetting, målretta ombruk, respekt for bygningens arkitektur og fokus på estetikk og sansestimuli, har ein klart å skape ein kontorbygning som både tek vare på kulturminneverdiane og møter behova til dagens brukarar.

Gamle Sandnes rådhus, opphavleg bygd som Høyland rådhus, stod ferdig i 1961 og er teikna av arkitektane Gustav Helland og Endre Aarreberg. Da Sandnes vart slått saman med nabokommunane i 1964, fekk bygningen namnet Sandnes rådhus. Bygningen er i hovudsak godt bevart og typisk for 1960-talets offentlege arkitektur.

Bygningen er utforma som ei smal høgblokk i seks etasjar pluss underetasje, med ei lågare fløy i to etasjar. Inngangspartiet i hjørnet er utsmykka med Høylandsfrisa i bronse og messing, laga av bilethoggaren Tone Thiis Schjetne. Interiøret har fleire bevarte detaljar, som vindeltrapp, glasbyggjarstein i trappegangen og bystyresal med sandblåste steinveggar og originale teakmøblar.

Bygningen var i bruk som administrasjonsbygg for Sandnes kommune fram til 2019, da kommunen flytta inn i nye lokale. I samband med dette vart rådhuset seld til ein privat eigar. I 2024 vart bygningen rehabilitert og teke i bruk på nytt, med vekt på ombruk av eksisterande konstruksjonar og materialar. I dag er Mestringsenheten i Sandnes kommune leigetakar i bygningen.

Fasadar og parken omkring bygningen er verna. Det same gjeld delar av interiøret; inngangspartia, foajé, bystyresal og begge trapperom (med heisfrontar). Plan- og bygningslova § 12-7 opnar for at kommunen kan vedta føresegner for å sikre verneverdier i bygningar, både fasade, materialbruk og interiør.

Da gamle Sandnes rådhus skulle settast i stand og takast i bruk på nytt, var ei hovudutfordring å gjere bygningen attraktiv og funksjonell som moderne kontorbygning, samstundes som ein skulle ta vare på dei arkitektoniske og kulturhistoriske kvalitetane. Bygningen har mange verneverdige element, og det var viktig å finne løysingar som både respekterte desse og møtte moderne tekniske krav.

Eit sentralt grep var å arbeide med ulike gradar av ombruk og ei intern ombrukskartlegging var eit viktig verktøy. Toalett vart sett i stand og tekne i bruk slik dei var, medan himlingsplatene i bystyresalen fekk fjerna overmåling og vart ombrukte. Element som dører og servantar vart flytta og ombrukte andre stader i bygningen. Målet var å ta vare på så mykje som mogleg som allereie fanst i bygningen, uavhengig av kva som hadde vern og ikkje. Den opphavlege fargepaletten vart brukt som inspirasjon for nye overflater, noko som skapte samanheng mellom nytt og gamalt.

Det opphavlege mønstergolvet i kvartsvinyl var for slite til å bevarast i korridor- og kontorareala, men inspirerte til nye linoleumsgolv i liknande fargar. Desse vart spesialbestilte som fliser, noko som kravde meir tilpassing, men gjorde det mogleg å spele vidare på det opphavlege uttrykket. Dette bidrog til at nye areal kommuniserer godt med dei verna delane av bygget.

I dei verna areala vart nyare lag fjerna og overflater sett i stand. Bystyresalen fekk nytt teppe i farge som liknar det originale. Fargar på heisdører vart attendeførte. I det verna hovudtrapperomet var den opphavlege, innfarga mineralittpussen overmåla. Dette var ikkje mogleg å fjerne, og det vart difor lagt ny mineralittpuss med tilsvarande uttrykk. Mønstergolvet der hovudtrappa kjem ned i underetasjen var i god stand og fekk leve vidare.

Utvendig vart dei karakteristiske fasadefinnane på austfasaden reparerte med ny puss. På vestfasaden hadde finnane tidlegare vorte overmåla, og ein valde difor å måle dei på nytt i ein farge som er så lik pussfargen som mogleg.

Teakvindauga frå 1960-talet vart rehabiliterte med nye isolerglas og tettelister – ei løysing som viste seg å vere både rimelegare og meir berekraftig enn å byte dei ut, med tanke på den lange levetida. Vindauge frå 1980-talet måtte derimot skiftast heilt ut. Dei nye vindauga fekk rammer i tilpassa farge.

Alt i alt vart prosjektet mykje rimelegare enn tilsvarande rehabiliteringar fordi ein hadde både vilje og kunnskap til å bruke om att så mykje. Prislappen kom på 20.500 kroner per kvadratmeter da prosjektet var ferdigstilt i 2024.

Gjennom heile prosjektet har det vore fokus på sansar, estetikk og fargebruk, for å støtte opp under verksemda som i dag er leigetakar i bygget.

• Tett dialog og godt samarbeid med totalentreprenør førte til felles forståing med arkitekten og vilje til å satse sterkt på ombruk.
• Omfamne estetikken den spesifikke bygningen kan by på, og ha eit ope sinn for at mykje kan få fortsetta å vera slik det er.
• Ombruk kan skje på fleire nivå – frå ein heil bygning og større rom, til bygningsdelar og enkeltelement.
• Rehabilitering av originale bygningsdelar, som teakvindauge, kan vere både rimelegare og meir berekraftig enn utskifting.
• Nye farge- og materialval kan inspirerast av dei opphavlege for å sikre visuell samanheng mellom nytt og gamalt.