Smarthus med historisk sus

Prosjektet i Kongegården viser korleis ein verneverdig bygning kan få moderne funksjonalitet utan å mista sitt historiske særpreg. Smarthussystem med energieffektiv temperaturregulering, styring av lys og inneklima er kombinert med skånsame tiltak for universell utforming, branntryggleik og lydisolasjon. Løysingane er gjennomførte med respekt for bygningen sin arkitektur, og gir fleksible og attraktive næringslokale med låge driftskostnader. Identiteten og estetikken til ein historisk bygning kan vera ein kvalitet som leigetakarar ikkje finn i nyare bygningar.

Kongegården ligg sentralt i Halden, ved det nordlege brufestet, og har ei dominerande plassering i bybildet. Bygningen vart oppført etter ein bybrann i 1817, og stod ferdig i 1820. Garden overlevde den store bybrannen i 1826. Eigar Mads Wiel engasjerte ingeniørmajor Friedrich Christopher Gedde som arkitekt, og bygningen vart teikna i klassisistisk stil med tempelgavl og pilastrar. Murarar frå Uddevalla i Sverige vart henta inn til byggearbeidet.

Taket hadde opphavleg halvrunde loftsvindauge og attikaer på kortsidene. Desse vart fjerna kring 1881 da tegltekkinga vart bytta ut med skifer. Rundt 1900 vart dei halvmåneforma kjellervindauga erstatta med større, firkanta vindauge.

Som byens mest fornemme privatbustad vart bygningen nytta til innkvartering ved kongelege besøk, og har husa kongar som Karl Johan, Oscar I, Karl XV og Oscar II. Dette la grunnlaget for namnet «Kongegården». Etter 1897 var ikkje lenger bygningen bustad for plankeadelen i byen, og har sidan hatt ulike eigarar og vore nytta til næringsverksemd som hotell, serveringsstad, forretningar og pølsemakeri. Bakgardsbygningane vart rivne på 1900-talet i samband med vegutbygging.

Den nåverande eigaren kjøpte eigedomen i 2021. Bygningen hadde da vore nytta til ulike utleigeføremål og hyblar, men fått lite vedlikehald.

I tillegg til omfattande istandsetting skulle bygningen tilpassast for å fungera som attraktive og praktiske næringslokale. Å ha kontor i ein historisk bygning gir identitet og særpreg, men lokala må samstundes tilfredsstilla moderne krav til komfort, drift og fleksibilitet. Det var også ønskje om å kunne leiga ut delar av bygningen til selskap og arrangement.

Planløysinga i bygningen har ein flyt med dører mellom alle rom i tillegg til korridorane. Dette er praktisk for ein leigetakar med fleire rom, men mellom ulike leigetakarar på same etasje var det behov for god lydisolasjon. Løysinga vart å setja inn eit ekstra sett med dører i den same karmen, med moglegheit for å legga isolasjon mellom dørene ved behov. Andre stader er eldre dører brukt som skjerming for tekniske installasjonar, slik at moderne funksjonar blir integrerte utan å bryta med det historiske uttrykket.

Smarthussystem er installert for styring av lys og inneklima, noko som gjer betening enkel for leigetakarane. Tiltak for energieffektivisering gir lågare driftskostnader og høg komfort. Tilgjengelegheit er sikra med trinnfrie inngangar på begge sider av bygningen og heis i ei nybygd, tilpassa trapp. Lyskrav er løyst med diskret belysning lagt bak stukkaturlister, kombinert med pendellamper i både historisk og moderne stil.

For å oppfylla brannkrav er slagretninga på dørene mot trapperom snudd, og det er montert klemlister og frest inn ekspanderande lister for røyktetting. Desse tiltaka er gjennomførte med omsyn til bygningen sine verneverdiar.

Prosjektet viser korleis ein kan tilpassa ein verneverdig bygning til moderne næringsverksemd gjennom smarte tekniske løysingar, tiltak for tilgjengelegheit og skånsam integrering av nye krav – utan å gå på kompromiss med kulturhistoriske verdiar.

• Ein verneverdig bygning kan tilpassast moderne bruk med smarte og gjennomtenkte løysingar. Å oppnå dette krev tilknyting av fleire fagpersonar og vilje til å sjå etter dei kreative løysingane som er foreinlege med både behova ein har, og verneverdiane.
• Bygningsdelar som dører kan ein i mange tilfelle modifisere utan at verneverdiane vert øydelagt.
• Ved istandsetting og tilpassing til ny bruk er det viktig å vera tru mot identiteten til bygningen, noko som vil vera ein kvalitet for brukarane.