Kulturminneprisen 2025 til kystkulturens mann i Troms

Heile det vaksne livet sitt har Ellefsen brukt fritida si på kystkultur, og han har investert både tid og pengar i det frivillige arbeidet.

– Der andre ser skrot, ser Ole-Magnus Ellefsen gull, seier riksantikvar Hanna Geiran.

– Få har lagt ned så mykje innsats i å formidle kystkulturen som Ellefsen. Han viser kor mykje kompetanse Nord-Noreg sit på, som heile landet kan lære av.

Frå havbotnen til Grovfjord

Ole-Magnus har vore leiar i Astafjord kystlag sidan starten, og er skipper på skuta M/K Folkvang. Kystlaget kjøpte skuta i 1992. Det var berre ein liten hake: Skuta låg på havbotnen i Oslo.

Kystlaget gav ikkje opp, og Folkvang vart heva og frakta på lekter til Grovfjord. Då starta arbeidet med å dokumentere og restaurere båten i samarbeid med Riksantikvaren. Det tok Astafjord kystlag 12 år å tilbakeføre skuta til opphavleg form.

Skuta vart bygd i 1911 av båtbyggjar Nils Skandfer frå Grovfjord. Folkvang var i mange år brukt som fiskebåt og vart på 1930-talet bygd om frå seglskute til motorbåt.

I samarbeid med Grovfjord båtbyggeri, Grovfjord mek. verkstad, Gratangen fartøyvernsenter og Hardanger fartøyvernsenter var båten klar til bruk i 2004. Båten har heimehamn ved Huset i havet i Grovfjord, og om vinteren deltek skuta i Lofotfisket.

– I Noreg har vi levd ved og av havet til alle tider, og kysten fortel ein viktig del av historia vår. Kystkulturen er ein viktig del av forteljinga om Noreg, om kven vi er og kvar vi kjem frå, seier Geiran.

Skulebarna opplever kystkulturen

Kvart haust i 25 år har Grov skule arrangert den populære kystkulturveka, og kystlaget og M/K Folkvang deltek kvart år. Barna får lære å setje garn, dra ut og fiske – og når fisken kjem på land, lærer elevane å sløye og skjere filet. Dei lagar gode, tradisjonelle fiskemåltid på skulekjøkkenet, før heile bygda blir invitert til middag i gymsalen på Grov skule. I alle år har Ole-Magnus vore ein viktig ressurs for kystkulturveka.

Skaffa Huset i havet til Grov

Folk må ha ein møtestad. Ellefsen var aktiv i arbeidet med å flytte ein gammal skule til Grov. I dag er det eit kulturhus og samlingsstad i bygda, kalla Huset i havet.

No har han fylt 81, men er framleis ei drivkraft og ressurs lokalt og regionalt. Engasjementet for frivillig arbeid er stort, og han brukar utruleg mange timar og eigne midlar for å ta vare på, setje i stand bygningar, fartøyvern, formidle historier, arrangere konsertar og andre kulturarrangement, delta aktivt i skulens kystkulturveke og gjere kulturminne tilgjengelege for alle.

I tillegg til fartøy og bygningar er Ellefsen ein pådrivar for å bevare og føre vidare kunnskapen om så ulike område som barking av segl, segling med gaffelrigg, vedlikehald av trebåtar, fiske, tømring og smiing.

– Ellefsen har sett spor etter seg i bygda og kystkulturmiljøet i heile landet ved å sjå både menneska og kulturminna, seier Geiran.

– Mange kan takke han for gode opplevingar som mannskap om bord og i dugnadsarbeidet på land, seier Geiran.