Nytt kunnskapsgrunnlag for landskap i Vestland

– Kulturlandskapa i Sogn og Fjordane er viktig lokalt og for heile Noreg, seier Jarle Jarleson Vaage, sjef for seksjon for arealplanlegging og miljø hjå Riksantikvaren. Når ein skal gjere endringar i landskap er det viktig at kommunen har gode verktøy for å vurdere konsekvensar ved større tiltak, slik at store kultur- og naturverdiar ikkje går tapt, seier Vaage.

Oversikta over landskap i Sogn og Fjordane er no klar. Riksantikvaren har fått fleire gode innspel og har gjort endringar i oversikta på bakgrunn av dei. Lokalt engasjement er viktig for utforminga av slike planar, og Riksantikvaren ønskjer å rette ein stor takk til alle som har engasjert seg i arbeidet med utforminga av planen.

– Vi er veldig glade for at folk engasjerer seg for verdiane som ligg i kultur- og naturlandskapa våre, og i utarbeidinga av KULA Sogn og Fjordane har vi ikkje vore einige om alt, seier Vaage. På bakgrunn av lokalt engasjement, og gode innspel frå kommunane, har vi endra nokre av forvaltingsråda som først var foreslått i oversikta, seier Vaage.

KULA inneber ikkje eit formelt vern eller freding. Oversikta skal vere eit kunnskapsgrunnlag og forvaltningsverktøy for kommunar og andre myndigheiter som påverkar og styrar utviklinga av landskap i Noreg. Det syner kva landskap det knyter seg nasjonale interesser til, kva og kvar desse verdiane er, og råd om korleis dei bør takast vare på. Frå før har Hordaland, Østfold, Troms, Buskerud, Agder, Akershus, Rogaland, Møre og Romsdal og Oppland slike kunnskapsgrunnlag.

– Tempoet og omfanget av endringar aukar no i ein slik grad at viktige verdiar står i fare for å gå tapt. Difor er kunnskap om kultur- og naturlandskapa våre viktig, seier Vaage.

Landskap i Sogn og Fjordane

Landskapet i Sogn og Fjordane har store kontrastar frå dei ytre kystbygdene via fjordane og lågfjellet til høgfjellet med breane. Kysten er open og til dels vêrhard og ei rekkje av høge fjelløyer ligg her som perler på ei snor. Fjordlandskapet er variert frå opne til smale fjordar omgjevne av høge fjell. Innover fjordane er vegetasjonen frodig og jordbruksdrifta skaper ein mosaikk av teigar med ulik bruk. Menneska i landskapet bur spreitt, og dei største byane og tettstadane ligg ved fjordane eller på kysten.

KULA – Kulturhistoriske landskap av nasjonal interesse

Etableringa av KULA er eit oppdrag frå Klima- og miljødepartementet. Utveljinga av landskap blir gjort i tett samarbeid med regional kulturmiljøforvaltning (fylkeskommunar og Sametinget) og kommunane, som kjenner dei lokale tilhøva best. Kommunane blir også involvert undervegs i arbeidet. Landskapa i KULA-registeret skal kunne utviklast vidare av dei som driv landbruk og næring i området, og dei fortel historia om Noreg.

Nytt frå 2023 er at KULA no inngår i ei felles oversikt: Kulturmiljø og landskap av nasjonal interesse. Her vil også NB!-registeret (Kulturmiljø av nasjonal interesse i byer og tettsteder) inngå til saman med kulturmiljø som på bakgrunn av geografisk plassering, art eller storleik ikkje har vore med i NB!-registeret eller KULA. Dei utvalde kulturmiljøa og landskapa blir lagt inn i den nasjonale kulturminnedatabasen Askeladden, og du finn dei òg på Riksantikvaren si nettside Kulturminnesøk.

Landskap i bruk frå steinalderen og fram til i dag

Dagens landskap er eit resultat av korleis menneska har brukt areal og ressursar over tid. Landskapet vil alltid vere i endring, og natur- og kulturlandskap er stadig under press.

Nokre endringar kan føre til tap av kulturhistoriske verdiar, andre bidreg til å styrke dei. Med god planlegging kan landskapet brukast som ein ressurs i samfunnsutviklinga, slik at vi både tek vare på verdiane i landskapet og samstundes vidareutviklar dei i eit langsiktig perspektiv. Målet er at KULA-områda til saman skal vise mangfaldet i kulturhistoria. Dei skal syne korleis busetnad, næring og ferdsel har prega landskapet vårt gjennom historia.