Baroniet i Rosendal

Rosenkrantz-familien

Karen Mowat var einearving til den enorme samlinga av jordegods. Karen og Ludvig Rosenkrantz fekk heile ni born. Baroniet gjekk i arv til sønene Holger, Kristian og Fredrik, etter alder. Yngste sonen Axel (1670–1723) døydde som den femte og siste baronen til Rosendal frå denne familien.

Rosencrone-familien

Edvard Londemann af Rosencrone (1680-1749) kjøpte godset Rosendal i 1745. Han vart adla i 1748. Like før han døydde gjorde han Rosendal om til stamhus. Dette gjekk i arv til sonen Marcus Gerhard Rosencrone (1738–1811), som fekk stamhuset Rosendal omgjort til baroni.

Etter han døydde gjekk Rosendal i arv til søstersonen Christian Henrik Hoff (1768–1837) som hadde tittelen lensbaron Hoff-Rosencrone. Då lensbaronen døydde var det uklart kven som skulle arve Rosendal. Men ettersom det var eit stamhus, var Marcus Gerhard Hoff-Rosencrone (1823-1896) nærmaste arving. Han eigde og budde på stamhuset Rosendal i nesten 60 år. Han var ein dyktig godseigar som fekk stor betydning for landbruket i Hardanger. Han var dessutan ein høgt kultivert mann som også dreiv privat skule på Rosendal.

Broren Hermann Reinhold Hoff-Rosencrone (1829–1900) arva deretter Rosendal. Han var siste mann i slekta, og stamhuset vart deretter arva av søsterborna frå slekta Weis.

Slottet

Slottet er bygd av kalka gråsteinsmur i to etasjar. Dei tre fløyene er samanbundne med ein høg steinmur som dannar eit kvadratisk indre gardsrom. I denne steinmuren er den vakre portalen som fører inn til slottet.

Interiør og inventar

Slottet på Baroniet Rosendal er ei vandring gjennom ulike stilepokar, og utforma av ulike eigarar gjennom 250 år. Slottet er framleis bevart som den heimen det var i 1927. Dei staslegaste romma på slottet er på ulikt vis døme på det beste som kunne framskaffast av kunst- og kulturgjenstandar frå Danmark, Noreg, og Frankrike som var stilidealet på 1600-talet.

Statthaldarkammeret er det einaste fullstendig bevarte rom i Noreg frå 1600-talet. Rommet er kledd med unike, franske tekstiltapet frå 1660-åra. Spisesalen har porselen frå Meissen i Tyskland og stråmønster frå Kongelig Dansk Porselen. Begge mellom dei eldste av dette slaget som fins i Noreg.

Den Raude Sal er dekorert med måleri av dei beste norske nasjonalromantiske landskapsmålarane. Den Gule Sal er møblert med noko av det mest verdfulle empiremøblementet i landet, laga i Bergen.

Bustadhus og driftsbygninga som høyrer til Avlsgarden er bygde på midten av 1800-talet og har opne enger på begge sidene av alléen som fører opp mot slottet.

Fruehuset, er eit kvitmåla bustadhus frå ca 1860 vart bygd for ei presteenkje og døtrene hennar. Sør for parken og ned mot elva ligg husmannsplassen Treo som har stove og løe under same tak.

Hagar og park

Kulturlandskapet

Kulturlandskapet omkring Baroniet Rosendal strekkjer seg i sør-austleg retning innover eit utmarksområde i Muradalen. Dalen går vidare tre-fire kilometer innover fjellområda mot Folgefonna. Dalføra i Rosendal og Muradalen er omkransa av høge fjell. Berggrunnen i sjølve dalbotnen er for det meste dekt av eit tjukt morenedekke.

Den åpne dalbotn har dalsider kledde med skog. Vegetasjonen er i stor grad brukt som slått og beite. Slåttengene er av ein kulturmarkstype som krev skjøtsel gjennom tradisjonell slåttengdrift. I den sørvestvendte lisida finn ein rik edellauvskog med meir varmekjære og næringskrevjande artar.

Dei mange husmannsplassane som vart oppretta på Hatteberg på 1800-talet hadde mykje å seie for bruken av utmarksområda. Klimaet i området er karakterisert ved mykje årsnedbør, milde vintrar og relativt kjølege somrar.

Landsverneplan for Kunnskapsdepartementet

Fredinga er begrunna i Landsverneplanen for Kunnskapsdepartementet frå 2011, der departementet sjølv har funne fram til og valt ut statlege bygg og anlegg innafor sitt ansvarsområde som er av nasjonal verdi, og som skal vernast for ettertida ved fredning.

Kjelder:
Norsk biografisk leksikon. Oslo
Baroniet i Rosendal sine nettsider
Margunn Eik: Kulturlandskap i Rosendal. Telemark distriktshøgskole, 1994