Fredar minnesmerke over jødiske born og unge

– Det at vi fredar dette minnesmerket, er ikkje ei verdinøytral handling. Tida no er ikkje berre prega av mangfald og inkludering, men også av ny krig i Europa. Noreg svikta barn og unge som Cissi Klein for åtti år sidan. I dag er statuen eit symbol for at me ikkje skal gløyme, seier riksantikvar Hanna Geiran.

I snart hundre år har Riksantikvaren freda kulturminne, og med det vore med på å definere kva som er norsk historie. Dei siste åra har dette biletet om kva som skal fredast  blitt endå større og breiare.

Riksantikvaren fredar vanlegvis ikkje minnesmerke. Men i dette tilfellet har representantar frå Det Jødiske Samfunnet peika på at dette minnesmerket er særs viktig for den jødiske kulturarven i Noreg.  Med denne fredinga, og med fredinga av deportasjonsmonumentet ved Akershuskaia, gjer Riksantikvaren unntak.

Cissi var trøndar og eitt av 102 jødiske born og unge i Noreg som vart forfølgd og myrda av nazistane under påskot av å vere ein trussel for samfunnet.  Ho var 13 år da ho blei myrda. Ingen av borna kom tilbake. Ei freding etterlet seg varige, fysiske spor, og statuen skal for all framtid minne oss på alle dei unge menneska som ikkje fekk leve vidare og setje eigne spor i samfunnet.

– Det har vore ein veldig fin prosess for oss i fylkeskommunen å få arbeide med denne fredingsaka. Å kunne bidra til å løfte fram kulturminne i Noreg som er knytt til jødisk liv og virke, og vår felles mangfaldige kulturhistorie, er eit viktig og prioritert arbeide seier fylkesordførar Tore O. Sandvik.

Statuen blei avduka i 1997 ved Trondheims tusenårsjubileum, på årsdagen for deportasjonen av jødane i Noreg. Kunstnarane bak verket er Tore Bjørn Skjølsvik og Tone Ek.

Ein viktig del av Trondheims historie

Opphaveleg stod statuen på ein annan stad. Den blei flytta i samråd med Det Jødiske Samfunnet i Trondheim i 2010, til plasseringa statuen har i dag. Den nye plasseringa på Museumplassen er ikkje tilfeldig. Cissi og familien hennar budde i andre etasje i Museumsplass 3, i dag Hans Hagerups gate 5, ein av bygardane som omgjev parken. Her ligg også snublesteinar til minne om Cissi og familien hennar. Bygarden der Cissi budde har også ein plakett. Den var Trondheims fyrste offentlege minnesmerke over jødane som vart drepne under den andre verdskrigen.

– Cissi Klein er ein viktig del av Trondheims historie den dag i dag. Dei fleste trønderar kjenner til historia hennar. Cissi Klein er ein sjølvsagt del av Trondheim by si historie, og den nasjonale historia om den andre verdskrigen og deportasjonane, seier ordførar Rita Ottervik

Smertefulle kulturminne

Fleire kulturminne frå krigen kan knytast til omgrepet smertefull kulturarv, altså kulturarv med ei historie som er vond å minnast. Desse minna har ei særs viktig rolle for framtidas samfunn. Det er viktig å ta vare på dei for å fortelje om kva som hende, og minne oss om at dette aldri må skje igjen.

– Styret i Det Jødiske Samfunn i Trondheim er særs nøgd med prosessen som leda fram til det førebels første fredingsforslag av jødiske kulturminne i nordre del av Noreg. Fredinga er resultat av eit viktig arbeide som markerer vilja til storsamfunnet til å ta omsyn til minoritetars behov for å ta vare på minne frå ein forferdeleg epoke i Noregs historie. Det er fint å kunna bevara minnet om Noregs «Anne Frank» for kommande generasjonar, seier Ralph Buchmann, forstandar i Det Jødiske Samfunn i Trondheim.

Kulturarv for alle

Riksantikvaren har ei målsetjing om at heile befolkninga skal være representerte på fredingslistene. Difor er eit utval jødiske kulturmiljø i Noreg vald ut for fredingRiksantikvaren skal løfte fram og få auka kunnskap om heile den norske kulturarven og frede eit utval av dei nasjonale minoritetane sine kulturminne. Minnesmerket Cissi Klein-statuen er eitt av fleire utvalde kulturminne i Trondheim.